65 rocznica likwidacji tzw. Zigeunerlager – obrona pamięci dla lepszej przyszłości

Obchody jednego z najważniejszych wydarzeń w historii Romów

2 sierpnia 2009 roku w tzw. Zigeunerlager w KL Auschwitz Birkenau po raz kolejny przedstawiciele narodu romskiego oraz reprezentanci rządów państw Europy spotkali się, aby uczcić pamięć zamordowanych w komorach gazowych 65 lat temu 2897 mężczyzn, kobiet i dzieci pochodzenia romskiego, a także wszystkich ofiar romskiego Holockaustu w Europie. Do KL Auschwitz-Birkenau przymusowo zwieziono 23 tysiące Romów z czternastu państw europejskich, z których 20 tysięcy straciło życie w wynikubestialskiego planu ludobójstwa, realizowanego przez hitlerowców. I choć Romowie mordowani byli nie tylko w obozie w Auschwitz-Birkenau, to właśnie tzw. Zigeunerlager stał się symbolem ich męczeństwa i cierpienia, gromadząc co roku wielu Romów oraz przedstawicieli innych narodowości, aby złożyć hołd i wyrazić szacunek ofiarom romskiego Holokaustu. Obchodzony właśnie 2 sierpnia Dzień Pamięci o Zagładzie Romów jest jedną z najważniejszych uroczystości tej największej i najbardziej marginalizowanej mniejszości Starego Kontynentu.
W tym roku jednak zasadność tych obchodów została zakwestionowana przez Sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzeja Przewoźnika, który stwierdził, że brak jest podstaw formalnych i prawnych współfinansowania tej uroczystości. Wywołało to falę oburzenia zarówno w środowisku romskim, jak i żydowskim, nie pozostało także bez odzewu ze strony władz państwa polskiego. Marszałek Sejmu RP stwierdził dobitnie, że My współcześnie żyjący nie możemy popełnić zbrodni zapomnienia, a organizatorów uroczystości wsparły organizacje żydowskie oraz wiele innych instytucji.
Dzięki  temu mimo tych przeszkód, 2 sierpnia br. po raz kolejny złożono hołd Romom, ofiarom nazistowskiego ludobójstwa, jak co roku także przemówienia wygłosili zarówno byli więźniowie, przedstawiciele organizacji romskich, jak i władz państw europejskich. Wystąpienia dotyczyły nie tylko bolesnej historii Romów, nieodłącznej części historii Europy, jak i aktualnej sytuacji tej mniejszości zarówno w Polsce, jak i innych krajach europejskich. Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce – Pan Roman Kwiatkowski, również odniósł się do bieżącego położenia Romów w Europie i reakcji na nie instytucji Unii Europejskiej, stwierdzając w swoim przemówieniu, że: Patrząc w przeszłość dostrzegamy również teraźniejszość. Nie tylko zjawiska, o których wspomniałem, ale również ogólnie bardzo złą sytuację społeczną kilkunasto milionowej mniejszości romskiej w Europie. Mniejszość ta…pozbawiona własnej państwowości…zdana jest na pomoc Komisji Europejskiej i rządów krajowych. Obawiamy się, że w dobie kryzysu Romowie staną się główna jego ofiarą. Pozytywne jest, że Komisja Europejska i rządy niektórych państw dostrzegają te zjawiska. Przeznacza się środki finansowe, tworzy się strategie poprawy sytuacji społeczności romskiej, uwzględnia się Romów w niektórych programach pomocowych, to jednak z niepokojem obserwujemy mizerne efekty tych działań. Zdaniem Prezesa Kwiatkowskiego dzieje się tak dlatego, że brak jest (…) strategii, która umożliwiłaby uporządkowanie działań. Istnieje tez potrzeba ich intensyfikacji, jak również ewaluacji ich efektów w sferze społecznej. Bezwzględnie należy zapewnić udział społeczności romskiej, a zwłaszcza organizacji romskich w realizacji programów pomocowych. Do sytuacji Romów w Europie i Polsce odnieśli się także inni przemawiający na uroczystościach oficjele, a wśród nich m.in.: Romani Rose - Przewodniczący Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów, Elżbieta Radziszewska- Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Pełnomocnik Rządu ds. równego Traktowania, Dr Christoph Bergner- Parlamentarny Sekretarz Stanu Przedstawiciel Rządu Republiki Federalnej Niemiec, Piotr Kadlcik- Przewodniczący Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce, Ladislav Richter - Przewodniczący Rady Organizacji Pozarządowych Społeczeństw Romskich, Waldemar Pawlak – wicepremier RP oraz Vladimir Špidla- Komisarz Unii Europejskiej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych  i Równości Szans. Z tym ostatnim właśnie po zakończeniu uroczystości w siedzibie Stowarzyszenia Romów w Polsce Prezes Roman Kwiatkowski odbył spotkanie, na którym poruszano kwestie m.in. aktualnego położenia Romów w Polsce czy też programów pomocowych, dofinansowanych z funduszy EU, które są realizowane  w naszym kraju, a których beneficjentami są Romowie. To istotne posiedzenie nie było jednak jedynym ważnym wydarzeniem, które miało miejsce po zakończeniu 65 rocznicy likwidacji Zigeunerlager. Przedstawiciele czołowych romskich organizacji podpisali memorandum w imieniu Romów, skierowane do Unii Europejskiej, w którym to wyrazili chęć, potrzebę i konieczność obecności przedstawicieli społeczności romskiej w strukturach UE i uczestniczenia w pracach tej organizacji. To kolejny krok na drodze do tego, aby Romowie mogli decydować o sobie, o tym, jakie decyzje i działania podejmowane są na rzecz tej społeczności.
65 rocznicy towarzyszyły też inne wydarzenia zasługujące na uwagę. W przeddzień uroczystości odbył się niesamowity koncert w Filharmonii Krakowskiej, podczas którego zaproszeni goście mieli okazję usłyszeć uzdolnionego i utytułowanego mimo młodego wieku skrzypka Dalibora Karvaya czy mezzosopranistkę Katarzynę Suską, jedną z najwybitniejszych śpiewaczek operowych w Polsce wraz z towarzyszącą im orkiestrą Filharmonii. W dzień obchodów natomiast Stowarzyszenie Romów w Polsce, Centrum Dokumentacji Niemieckich Sinti i Romów i Przymierze na rzecz Demokracji i Tolerancji zorganizowało warsztaty w Międzynarodowym Domu Spotkań z Młodzieżą w Oświęcimiu. Ich celem była promocja wymiany Romów z różnych krajów, przedstawienie sytuacji tej społeczności w Europie, podkreślenie znaczenia angażowania się w budowę społeczeństwa obywatelskiego oraz zachęcenie do podjęcia dyskusji nad możliwymi sposobami współpracy. Zajęcia prowadzone były w trzech językach – romani, angielskim i niemieckim, co związane było z tym, że uczestnicy pochodzili z różnych krajów europejskich.
Tegoroczne obchody likwidacji tzw. Zigeunerlager i Dnia Pamięci o Zagładzie Romów były więc szczególne. Nie tylko dlatego, że niezwykle ważne jest uczczenie tego dnia, ponieważ Romowie są w Europie nie tylko marginalizowani, ale także są ofiarami takich zjawisk, jak rasizm, nacjonalizm, ksenofobia czy odradzająca się ideologia faszystowska. Obchody Dnia Pamięci są także okazją, aby sami Romowie mówili o sprawach dla nich istotnych, aby ich głos był słyszany, czego dowodem są poruszane w przemówieniach kluczowe kwestie dla tej społeczności czy memorandum, podpisane przez najważniejszych liderów romskich w naszej części Europy. Pozwoliły również na pokazanie ogromnego talentu i wkładu muzyków romskich do muzyki europejskiej, także poprzez inspirowanie jej twórców o innym pochodzeniu. Wreszcie były szansą na spotkanie młodych Romów z wielu krajów, którzy wspólnie mogą poznawać historię swojego narodu i dyskutować nad jego przyszłością. Bo to właśnie oni, miejmy nadzieję, będą o niej decydować.

GŁÓWNY ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Romów w Polsce

SPONSORZY:

Małopolski Urząd Wojewódzki (Wojewódzki Komitet Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Krakowie);
Starosta Oświęcimski;
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (Mecenat MAłopolski);
Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represonowanych;
Ministerstwo Spraw Zagranicznych;
Fundacja Ofiar Obozu Zagłady KL Auschwitz - Birkenau w Oświęcimiu;
Urząd Miasta Krakowa;
Ambasada Republiki Federalnej Niemiec;
Austriacki Konsulat Generalny w Krakowie, Fundusz Przyszłości Republiki Austrii;
Fundacja Współpracy Polsko - Niemieckiej;
Centralna Rada Niemieckich Sinti i Romów w Heidelbergu;
Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.;
Państwowe Muzeum Auschwitz- Birkenau;

Warsztaty w Oświęcimiu, 2 sierpień 2009

Tematyka:

Stowarzyszenie Romów w Polsce, Centrum Dokumentacji Niemieckich Sinti i Romów i Przymierze na rzecz Demokracji i Tolerancji zorganizowało warsztaty w Międzynarodowym Domu Spotkań z Młodzieżą w Oświęcimiu 2 sierpnia 2009 roku. Ich celem była promocja wymiany Romów z różnych krajów. Uczestnicy uczyli się o sytuacji Romów w poszczególnych krajach europejskich. Celem warsztatów było podkreślenie znaczenia angażowania się w budowę społeczeństwa obywatelskiego oraz zachęcenie do podjęcia dyskusji nad możliwymi sposobami współpracy. Dyskusja uczestników na temat Holokaustu oraz ich refleksje winny przyczynić się do jasnego sformułowania odpowiedzialności jaka ciąży nad przyszłymi pokoleniami.

Problematyka:

1) Sytuacja Romów w różnych krajach i sposób integracji mniejszości romskiej się z społeczeństwem większościowym?
2) Czy istnieją jakieś przeszkody narzucone przez mniejszość/większość komplikujące integracje Romów i utrudniające ich uczestnictwo w życiu społecznym?
3) Co powinno zostać zrobione, aby zmienić sytuację w pozytywny sposób i w związku z tym jak ważne są zagadnienia edukacji i kultury?

Przebieg:

Uczestnicy warsztatów zostali podzieleni na trzy grupy. Z uwagi na to, że osoby uczestniczące pochodzą z różnych krajów, staraliśmy się zminimalizować problem bariery językowej. Tak więc, warsztaty były prowadzone w języku: angielskim, niemieckim i romani.