z dnia 15 kwietnia 2019 r.

Stowarzyszenia Romów w Polsce

w związku z rekomendacjami Rzecznika Praw Obywatelskich dla Premiera w sprawie walki z mową nienawiści

W dniu 21 lutego 2019 r. Adam Bodnar Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał Premierowi Mateuszowi Morawieckiemu 20 rekomendacji dotyczących skutecznej walki z mową nienawiści i przestępstwami z nią związanych. Przekazując rekomendacje Rzecznik wyraził nadzieję, że Premier potraktuje te rekomendacje jak wstęp do poważnej debaty na temat zaangażowania władz w walkę z mową nienawiści. Zwrócił także uwagę na ważny krok ze strony premiera, jakim było powołanie w dniu 20 lutego 2018 r. Międzyresortowego Zespołu (ds. spraw przeciwdziałania propagowania faszyzmu i innych ustrojów totalitarnych oraz przestępstwom nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość”).

Z satysfakcją przyjmujemy działania Rzecznika Praw Obywatelskich, gdyż mogą być one bardzo pomocne w walce Stowarzyszenia Romów w Polsce z mową nienawiści względem naszej mniejszości.

Ponieważ do wielu osób nie dotarły rekomendacje i nie znają one szczegółów pisma Rzecznika do Premiera, przeto poniżej przedstawiamy zalecenia dotyczące mowy nienawiści wobec mniejszości narodowych i etnicznych (bez rekomendacji nr 1, 9, 15-16 oraz 19-20, które dotyczą nas pośrednio). Zalecenia zostały podzielone na cztery grupy tematyczne.

I. Z zakresu zmian w prawie:

2) Karalność samego członkostwa w organizacjach promujących lub podżegających do nienawiści rasowej.

Postulat zgodny z Ogólnymi Rekomendacjami Komitetu ONZ ds. Eliminacji Dyskryminacji Rasowej z 26 września 2013 r.

 

3) Wprowadzenie ustawowej definicji mowy nienawiści.

Obecnie przestępstwo to nie ma definicji. Można je zrekonstruować na podstawie trzech przepisów Kodeksu karnego – art. 119 par. 1, art. 256 par. 1 oraz art. 257.

 

II. Rekomendacje dotyczące walki z mową nienawiści w Internecie: 

4) Utworzenie kodeksów dobrych praktyk przez dostawców usług internetowych i organizacje pozarządowe. Zgodnie z dyrektywą nr 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 8 czerwca 2000 r. Polska ma obowiązek wspierania wymienionych kodeksów. 

5) Powołanie w Polsce niezależnych punktów kontaktowych i organów doradczych, czuwających nad egzekwowaniem obowiązków dostawców usług internetowych. 

Taki organ powinien mieć uprawnienia do rozpatrywania skarg na administratorów stron internetowych, prowadzenia postępowań wyjaśniających oraz wymierzania proporcjonalnych sankcji w razie uchybień.

6) Uświadomienie administratorów komercyjnych internetowych portali informacyjnych o obowiązku moderowania, filtrowania i usuwania komentarzy, które mogą być mową nienawiści. 

Taki obowiązek wynika z wytycznych Prokuratora Generalnego z dnia 26 lutego 2014 r., ale nikt go nie egzekwuje.

7) Wprowadzenie obowiązku usługodawców internetowych zawiadamiania organów ścigania w przypadkach mowy nienawiści.

Taki obowiązek byłby istotnym dopełnieniem uregulowanej w dyrektywie procedury sprowadzającej się do usunięcia bezprawnych treści.

8) Obowiązek wprowadzenia przez dostawców usług internetowych formularza zgłaszania on line bezprawnych treści i doprecyzowanie terminów na ich usunięcie. Wprowadzenie tzw. ślepego pozwu skierowanego przeciw osobie naruszającej prawo o nieustalonej tożsamości. 

III . Zmiany dotyczące świadomości społecznej i prawnej:

10-14) Prowadzenie kampanii społecznych adresowanych do młodzieży szkolnej, prowadzenie szkoleń na temat szkodliwości mowy nienawiści, szkoleń metodycznych dla nauczycieli, z prawnych aspektów mowy nienawiści dla policjantów,, prokuratorów i sędziów oraz adwokatów i radców prawnych. 

IV. Zmiany związane z działalnością organów władzy. 

:

17) Kompleksowa analiza tego, jak prokuratura przeciwdziała mowie nienawiści, m.in. pod kątem realizacji wytycznych Prokuratora Generalnego z 26 lutego 2014 r. w tej sprawie. 

W oświadczeniu z dnia 18 stycznia 2019 r. ws. wzmożenia pracy prokuratury i policji przeciwko mowie nienawiści w domenie publicznej, w tym w Internecie - opublikowanym na naszej stronie - poddaliśmy ocenie funkcjonowanie tych wytycznych. Stwierdziliśmy, że wytyczne co do zasady nie są realizowane w bieżącej pracy prokuratury.

 

18) Przegląd wszystkich spraw umorzonych przez prokuraturę w okresie ostatnich 3 lat, w których możliwe było postawienie zarzutów promowania mowy nienawiści. Stowarzyszenie Romów w Polsce w ostatnich kilku latach kilkadziesiąt razy zawiadomiło prokuraturę o możliwości popełnienia przestępstwa z mowy nienawiści. Wszystkie zawiadomienia zostały załatwione odmownie (postępowania nie wszczęto, zaś wszczęte umorzono), przeważnie z powodu niestwierdzenia przez prokuraturę znamion czynu zabronionego. Uważamy, że większość tych zawiadomień była prawnie uzasadniona i sprawcy powinni być ukarani przez właściwy sąd. Te sprawy też należałoby przeglądnąć. 

 

Stowarzyszenie Romów w Polsce uważa, że Rzecznik Praw Obywatelskich celnie sformułował rekomendacje i dlatego z nadzieją oczekuje na decyzję Premiera. Wprowadzenie w życie wskazanych rekomendacji z pewnością ograniczyłoby zjawisko tzw. mowy nienawiści, która jak trucizna niszczy konstytucyjne zasady równości i niedyskryminacji. 

Roman Kwiatkowski

Prezes Zarządu