Koszmar się zaczyna
Wybuch
wojny zapoczątkował intensyfikację prześladowań Romów. Naziści, aby
zmaksymalizować skuteczność planu tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii
romskiej”, rozpoczęli masową eksterminację przy użyciu technologii
przemysłowej. Romowie byli także deportowani do obozów koncentracyjnych i
gett, poddawani sterylizacji i eksperymentom medycznym (zwłaszcza
dzieci i osoby niepełnosprawne) oraz musieli wykonywać niewolniczą
pracę.
Na terytorium Niemiec oraz okupowanych krajów naziści
stworzyli system „fabryk śmierci” – obozów koncentracyjnych i zagłady.
Symbolem tego nieludzkiego i zbrodniczego systemu jest obóz
koncentracyjny KL Auschwitz–Birkenau - największy cmentarz w dziejach
ludzkości, miejsce kaźni ponad miliona ludzi.
KL Auschwitz–Birkenau
to także szczególne miejsce w historii narodu romskiego. Początek
deportacji Romów do Auschwitz wiąże się z rozkazem Heinricha Himmlera z
16 grudnia 1942, który zarządził deportację wszystkich Romów
znajdujących się na terenie III Rzeszy. Do KL Auschwitz-Birkenau
deportowano łącznie ok. 23 tysięcy Romów, obywateli prawie wszystkich
krajów Europy. Rodziny romskie przywożone były z innych obozów,
bezpośrednio z miejsc zamieszkania lub zakładów pracy. Wielogodzinny
transport w bydlęcych, nieogrzewanych wagonach, przemoc fizyczna i
psychiczna, głód, mordercza praca, zimno, choroby, tortury, medyczne
eksperymenty tworzyły ramy życia codziennego romskich więźniów.
Na
przełomie 1942/1943 roku na terenie KL Auschwitz-Birkenau na odcinku B
II e przystąpiono do budowy specjalnego obozu romskiego „KL
Zigeunerlager”. Pierwszy transport Romów przybył tam z Niemiec 26 lutego
1943 roku. Romowie byli rejestrowani w księdze obozowej, otrzymywali
numer obozowy, który wraz z literą „Z” tatuowano im na lewym
przedramieniu.
W marcu i maju 1943 roku doszło do pierwszych
masowych mordów w komorach gazowych. Zamordowano wówczas ponad 2700
mężczyzn, kobiet i dzieci.
Romowie podejmowali desperackie próby
obrony, które jednak skazane były na klęskę. Przykładem walki w obronie
ludzkiej godności i honoru była akcja oporu podjęta przez więźniów
romskich 16 maja 1944 roku. Na wieść o planowanym przez nazistów
zamordowaniu wszystkich pozostałych przy życiu więźniów „obozu
cygańskiego” zabarykadowali się oni w barakach, nie pozwalając na
wejście oddziałom SS. To tylko na moment odsunęło niebezpieczeństwo
zagłady. W nocy 2 sierpnia 1944 roku rozpoczęto akcję likwidacji tzw.
„Zigeunerlager”. Około 3 tys. więźniów (głównie starców, kobiet i
dzieci) zostało zamordowanych w komorach gazowych.
