Orkiestry obozowe 

Orkiestra męska w KL Auschwitz grała muzykę marszową przed budynkiem kuchni obok bramy „Arbeit macht frei” podczas wychodzenia komand roboczych poza teren obozu. W jednej z sal na parterze znajdującego się obok bloku nr 24 odbywały się próby orkiestry. Musiała ona też dawać koncerty dla esesmanów. W Auschwitz-Birkenau istniało kilka orkiestr, w których grali romscy więźniowie. Na terenie Zigeunerfamilienlager w Birkenau istniała też orkiestra w całości składająca się z Romów. 

Skrzypek Cygan, którego nazwiska nie pamiętam, pochodził z Wrocławia. Przepięknie grał na skrzypcach, jakkolwiek zupełnie nie znał nut. Człowiek o absolutnym słuchu. Jego postać zapamiętałem jeszcze z pobytu w KL Auschwitz I w chwili, gdy przywieziono go do obozu. Jako członek komanda Bekleidungskammer byłem obecny przy przyjmowaniu jego transportu. Gdy rozebrał się do naga, z płaczem błagał, aby pozwolono pozostawić mu przy sobie skrzypce. Za nic nie chciał się z nimi rozstać. Dał niezwykłą próbkę swych możliwości: zupełnie nagi grał jak w transie, wydobywając ze skrzypiec łkające tony. To za- decydowało, że zaraz przyjęto go do obozowej orkiestry. Był najlepszym skrzypkiem, pomimo że nie znał nut. 

Relacja więźnia Pawła Stoleckiego. APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 76, 22. 

W odcinku BIIe istniała także orkiestra cygańska, zresztą bardzo dobra. Dawała ona koncerty na placyku mieszczącym się pośrodku odcinka. Pamiętam, że orkiestra ta grała z okazji zgonu Cyganów. Trupa przykrywano kocem, po którym rozrzucano papierowe kwiaty. 

Relacja więźnia Jerzego Kijowskiego, pełniącego obowiązki pisarza w jednym z bloków Zigeunerfamilienlager. APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 73, 19-20. 

EN

The camp’s orchestra 

The orchestra of KL Auschwitz played marches in front of the kitchen next to the gate “Arbeit macht frei” when prisoner units were leaving the area of the camp to work outside. The orchestra practiced in one of the rooms on the ground floor of the nearby block 24. The orchestra had also occasionally to perform for the SS. In Auschwitz-Birkenau there were a few orchestras in which Roma musicians were playing. According to some reports, in the Zigeunerfamilienlager in Birkenau there was an orchestra that consisted entirely of Roma musicians. 

A Gypsy fiddler whose name I do not remember came from Wrocław. He played the fiddle beautifully even though he could not read music at all. I remember him from the time of being in Auschwitz I and from the moment when he was brought to the camp. As a member of the Bekleidungskammer I was present when his transport was received. When he stripped naked, he wept and begged to be allowed to keep his fiddle. He didn’t want to part with it for the world. He gave an unusual demonstration of his abilities: stark naked, he played as if he were in a trance and coaxed sob- bing tones out of the fiddle. That was enough to determine that he was immediately accepted in the camp orchestra. He was the best fiddler there despite not reading music. 

Account by Paweł Stolecki, Polish prisoner of KL Auschwitz. APMA-B. Statements, vol. 76, 22. 

In sector BIIe there was also a Gypsy orchestra, which in fact was quite good. They played concerts in the little square located in the middle of the sector. I remember that this orchestra played on the occasion of the deaths of Gypsies. The corpse was covered with a blanket and then paper flowers were scattered on it. 

Account by Jerzy Kijowski, a Polish prisoner who performed the function of Blockschreiber (block scribe) in one of the blocks in the Zigeunerfamilienlager. APMA-B. Statements, vol. 73, 19-20.