Uczestnictwo Romów w gospodarce Starego Kontynentu
Od XVI stulecia sytuacja Romów w
Europie systematycznie się pogarszała. W wyniku dekretów antyromskich
uchwalanych we wszystkich europejskich państwach Romowie stali się
obiektem represji i prześladowań. W tych niekorzystnych warunkach
musieli znaleźć bezpieczną „niszę”, zapewniającą im normalną
egzystencję. Wyspecjalizowali się w usługach i handlu, profesjach, które
pozwalały im zachować dystans wobec otoczenia oraz pozyskiwać środki
zapewniające egzystencję.
W każdej epoce, niezależnie od panujących
systemów religijnych, politycznych i ekonomicznych, tkwi w ludziach
naturalna potrzeba rozrywki. Wędrowni Romowie zaspokajali tę potrzebę
oferując mieszkańcom nowożytnej Europy bogatą ofertę usługową: popisy
muzyczne, sztuczki cyrkowe, pokazy alchemiczne i prestidigitatorskie,
wróżby, pokazy tresury niedźwiedzi. Panująca na dworach szlacheckich i
magnackich moda na oglądanie pokazów tresury dzikich zwierząt, sprawiła,
że na terenie majątków niektórych rodów zakładano specjalne szkoły.
Największą sławą cieszyła się tzw. Akademia Smorgońska założona na
Litwie w XVI wieku przez rodzinę Zenonowiczów. Akademia istniała do
końca powstania listopadowego, czyli do 1831 roku. Hodowlą i tresurą
niedźwiedzi zajmowali się tam Romowie, którzy w całej Europie zyskali
sławę jako najlepsi niedźwiednicy.
Romowie wyspecjalizowali się także
w kowalstwie, gdyż na usługi tego rodzaju istniał ogromny popyt, co
wiązało się z wielką rolą koni w życiu ekonomicznym ówczesnej Europy.
Szczególne
mistrzostwo osiągnęli Romowie w sztuce kotlarskiej. Fach ten upodobała
sobie grupa wędrownych Romów zwanych Kelderasza (kotlarze), którzy w
połowie XIX wielu zaczęli emigrować z Bałkanów i Węgier do Rosji,
Polski, Niemiec i dalej na zachód Europy. Wykonywane przez nich
naczynia, kotły i patelnie stały się synonimami jakości i perfekcyjnego
wykonania. W Europie Środkowo – wschodniej do lat 60–tych XX wieku
zajmowali dominującą pozycję na rynku tego rodzaju usług.
Charakterystyczna dla Romów była specjalizacja poszczególnych grup w
danych profesjach. Lovari zajmowali się handlem końmi, Ciurara - wyrobem
sit, Bojaszowie - poszukiwaniem złota, Rudari - górnictwem, Ursari -
niedźwiednictwem.
Romowie byli pośrednikami dostarczającymi usługi
osiadłym społecznościom europejskim. Wykorzystując swoje talenty,
mobilny styl życia oraz doświadczenia jeszcze z okresu pobytu w Indiach,
a potem Persji, gdzie także najprawdopodobniej specjalizowali się w
obróbce metalu, zapewniali sobie źródła dochodów. Cały proces
technologiczny był natomiast pilnie strzeżoną tajemnicą.
