W dniu
14 maja Stowarzyszenie Romów w Polsce przesłało do MAiC oraz sejmowej
Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych propozycję zmian oraz
projekt ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku
regionalnym i ustawy o systemie oświaty.
Projekt ten powstał
Stowarzyszeniu Romów w Polsce w ramach Mobilnego Centrum
Przeciwdziałania Dyskryminacji Romów. Jest on odpowiedzią na
obowiązujące przepisy, które dyskryminują mniejszości w tym m.in.
mniejszość romską, ponadto w wielu wymiarach nie są dostosowane do
współczesnych realiów.
Poniżej prezentujemy projekt ustawy
Ustawa …...................
z dnia ………………….2013 r.
o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz ustawy o systemie oświaty
Art. 1
W ustawie
z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz
o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141 i Nr 62, poz. 550)
wprowadza się następujące zmiany;
1) W art. 23 po ust. 5 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
„6. Komisja, o której mowa w ust. 1, może powołać stałe i doraźne zespoły problemowe, w tym zespół stały do spraw romskich.”
2) W art. 24:
1) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2.
Prezes Rady Ministrów powołuje na pięcioletnią kadencję członków
Komisji Wspólnej oraz ich odwołuje na wniosek ministra właściwego do
spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych.”;
2) ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5.
Organizacje poszczególnych mniejszości , o których mowa w art. 2, oraz
społeczności posługującej się językiem, o którym mowa w art. 19,
zgłaszają ministrowi właściwemu do spraw wyznań religijnych oraz
mniejszości narodowych i etnicznych swoich kandydatów na członków
Komisji Wspólnej reprezentujących daną mniejszość lub społeczność
posługującą się językiem, o którym mowa w art. 19, w liczbie określonej
dla tej mniejszości lub dla tej społeczności odpowiednio w ust. 1 pkt 2
albo pkt 3, w terminie 90 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, o którym
mowa w ust. 3.”
3) ust. 6 otrzymuje brzmienie:
„6. Jeżeli w
terminie określonym w ust. 5 któraś z mniejszości lub społeczność
posługująca się językiem, o którym mowa w art. 19, nie zgłosi swoich
kandydatów lub zgłosi liczbę kandydatów inną niż określona odpowiednio
dla tej mniejszości w ust. 1 pkt 2, a dla społeczności w ust. 1 pkt 3,
wówczas minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości
narodowych i etnicznych po przeprowadzeniu konsultacji przedstawia tej
mniejszości lub społeczności do zaopiniowania kandydatów na
członków Komisji Wspólnej reprezentujących tę mniejszość lub
społeczność, którzy uzyskali największe poparcie swojej mniejszości lub
społeczności. W przypadku niewyrażenia przez mniejszość lub społeczność
opinii w terminie 30 dni od dnia przedstawienia przez ministra
właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i
etnicznych kandydatów, wymóg uzyskania opinii uznaje się za spełniony.
Art. 2
W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, z późn. zm.) art. 13 otrzymuje brzmienie:
„Art.
13.1. Szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie
poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w
szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury.
1a.
Szkoła i placówka publiczna, do której uczęszczają uczniowie romscy,
może zatrudniać w charakterze pomocy nauczyciela asystenta edukacji
romskiej.
2. Na wniosek rodziców nauka, o której mowa w ust. 1, może być prowadzona:
- 1) w osobnych grupach, oddziałach lub szkołach;
- 2) w grupach, oddziałach lub szkołach – z dodatkową nauką języka oraz własnej historii i kultury;
- 3) w międzyszkolnych zespołach nauczania
„3.
Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze
rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły i placówki
zadań, o których mowa w ust. 1, 1a i 2, w szczególności minimalną liczbę
uczniów, dla których organizuje się poszczególne formy nauczania
wymienione w ust. 2 a także zasady i tryb zatrudniania w charakterze
pomocy nauczyciela asystenta edukacji romskiej, o którym mowa w ust.
1a.”
Art. 3
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Uzasadnienie
Potrzeba
i cel wydania ustawy. Przedstawienie rzeczywistego stanu rzeczy.
Wykazanie różnic pomiędzy stanem dotychczasowym a projektowanym.
Do art. 1:
1.
Zmiany zaproponowane w art. 1 projektu ustawy dotyczą zmiany zasad
prawnych funkcjonowania Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i
Etnicznych. Pierwsza zmiana dotycząca dodania ust. 6 w art. 23 w
ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i
etnicznych oraz o języku narodowym ma charakter porządkujący. Z
par. 1 ust. 2 zarządzenia Nr 74 Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 lipca
2007 r. w sprawie regulaminu pracy Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości
Narodowych i Etnicznych wynika, że w ramach Komisji Wspólnej działają
stałe i doraźne zespoły problemowe, w tym zespół do spraw romskich.
Zespół ten jako jedyny działa ramach Komisji jako zespół etniczny.
Oznacza to, że autor zarządzenia tj. Prezes Rady Ministrów uznał
potrzebę odrębnego podejścia do problemów społeczności romskiej. W
takiej sytuacji usytuowanie przepisu w ustawie dotyczącego możliwości
powołania zespołów przez Komisję Wspólną ma charakter legislacyjny i
merytoryczny wzmacniając rangę zespołów, w tym romskiego.
2.
Wprowadzenie w ust. 2 w art. 24 ograniczenia kadencji członka
Komisji Wspólnej do 5 lat wynika z negatywnych doświadczeń
przedstawicieli mniejszości, w tym romskiej, wynikających z
powoływania i odwoływania członków Komisji Wspólnej. Dotychczas
członkowie Komisji byli powoływani na czas nieoznaczony, co
uniemożliwiało dokonanie jakichkolwiek zmian osobowych, poza
możliwościami określonymi w art. 25 ustawy.
W prowadzenie w
ust. 5 na wstępie wyrazów „Organizacje poszczególnych mniejszości ”
ma związek z zapisem ust. 3, gdzie mowa jest o organizacjach
mniejszości. Skoro Minister występuje do organizacji mniejszości (ust.
3), to odpowiedzi winny udzielać też organizacje mniejszości a nie
mniejszości (ust. 5).
Zmiany zaproponowane w ust. 6 mają za zadanie
określić sposób wybierania oraz desygnowania kandydatów na
członków Komisji Wspólnej. W chwili obecnej przepis ten nie ustala
żadnej formy wyboru (konsultacji) tych kandydatów, w przypadku gdy
mniejszość przedstawi Ministrowi ilość kandydatów inną niż
przewiduje ust. 1 pkt 2 tego artykułu pozostawiając tę
kwestię Ministrowi Administracji i Cyfryzacji. Ponieważ w przypadku
Romów, którzy zrzeszeni są w ponad 100 organizacjach uzgodnienie 2
wspólnych kandydatów do Komisji Wspólnej jest praktycznie niemożliwe,
przeto każdorazowo Minister stosuje zasadę opisano w ust. 6, co
jest formą ubezwłasnowolnienia naszej mniejszości. Wnioskodawcy uważają,
że zwycięzcy konsultacji winni być wskazywani przez Ministra
Administracji i Cyfryzacji Premierowi do powołania na członków Komisji
Wspólnej.
Do art. 2:
Stanowisko
asystenta edukacji romskiej zostało wprowadzone do polskiego systemu
szkolnego w ramach Pilotażowego programu rządowego na rzecz społeczności
romskiej w województwie małopolskim na lata 2001-2003. Z uwagi na
pozytywne efekty jakie przyniosła praca asystentów autorzy
rządowego programu na rzecz społeczności romskiej potwierdzili potrzebę
utrzymania i rozwijania tej funkcji (m.in. uchwała Rady Ministrów Nr
209/2003 z dnia 19 sierpnia 2003 r.). Celem wprowadzenia
asystentów romskich do szkół, w których uczą się dzieci romskie
było i jest przede wszystkim podwyższenie niskiej frekwencji tych
uczniów i pomoc w realizacji obowiązków szkolnych. Asystentami
romskimi zostają Romowie obdarzeni zaufaniem lokalnych
społeczności. Do ich obowiązków należy także budowa dobrego kontaktu
między rodzicami a szkołą, informowanie rodziców o przebiegu nauki a
także kontrola postępów w nauce.
Zdaniem autorów projektu
ustawy usytuowanie prawne asystenta romskiego wyłącznie w
rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej jest niewłaściwe, gdyż:
1)
Brak jest upoważnienia ustawowego (delegacji) dla Ministra do
uregulowania statusu prawnego asystenta w rozporządzeniu. Zgodnie z art.
92 ust. 1 Konstytucji upoważnienie ustawowe powinno określać m.in.
zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści
aktu. Tymczasem art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty, w oparciu o który Minister Edukacji Narodowej wydał
rozporządzenie z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu
wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań
umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i
językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych
oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z
2007 r. Nr 214, poz. 1579) odnośnie do asystentów romskich
takiego upoważnienia nie zawiera. Równocześnie należy dodać, że
wprowadzenie do systemu szkół (placówek szkolnych) asystenta romskiego
nie ma charakteru technicznego, lecz merytoryczny i jako takie
winno być najpierw usytuowane w formie delegacji dla ministra w
ustawie a następnie dopiero w rozporządzeniu.
2) Niezależnie
od powyższych wątpliwości prawnych należy stwierdzić, że skoro
stanowisko asystenta romskiego się sprawdziło to należy je prawnie
umocnić a nie ma lepszego sposobu niż ustawowy zapis.
W
przedstawionej sytuacji wnioskodawcy zaproponowali zmianę delegacji dla
Ministra Edukacji Narodowej zawartej w art. 13 ust. 3 ustawy o systemie
oświaty.
Skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne wdrożenia ustawy
Projekt
ustawy przyniesie pozytywne skutki społeczne, jak i prawne.
Projekt ustawy ma na celu przeniesienie do ustawy o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz ustawy o systemie oświaty pozytywnych
doświadczeń związanych ze stosunków administracji rządowej oraz
mniejszości narodowych i etnicznych. Po wejściu w życie ustawy zostaną
uporządkowane m.in. zasady funkcjonowania zespołów w Komisji
Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych,
kadencyjności członkostwa w tej Komisji oraz zasady funkcjonowania
asystentów romskich.
Skutki finansowe wejścia w życie ustawy dla budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie ustawy nie będzie miało negatywnych skutków dla wymienionych budżetów.
Założenia podstawowych aktów wykonawczych
Projekt
ustawy przewiduje w art. 2 zmianę delegacji dla ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania. Chodzi o art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 7
września 1991 r. o systemie oświaty, który upoważnia tego ministra do
wydania rozporządzenia, w którym określi warunki i sposób wykonywania
przez szkoły i placówki zadań mających na celu podtrzymywanie poczucia
tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej przez uczniów
pochodzących z mniejszości. Autorzy proponują poszerzenie delegacji
ustawowej dla ministra o sprawę usytuowania asystenta romskiego. Wydając
nowe rozporządzenie minister będzie ustawowo upoważniony do
uregulowania statusu asystenta romskiego. Ustali w nim, tak jak
dotychczas, ale w oparciu o wyraźne upoważnienie, zasady i tryb
zatrudniania w charakterze pomocy nauczyciela asystenta edukacji
romskiej a także zakres obowiązków asystenta romskiego w kontaktach ze
środowiskiem szkolnym oraz rodzicami.
Autorzy projektu oświadczają, że nie jest on objęty prawem Unii Europejskiej
Wyniki przeprowadzonych konsultacji.
Wnioskodawcy nie przeprowadzili konsultacji, o których mowa w art. 34 ust. 3 regulaminu Sejmu.
